O zrównoważonym rozwoju słyszymy niemal codziennie, w różnych kontekstach, jednak często słowa to jedyne, czego można się spodziewać. Akcji brak… Może wynika to z faktu, iż sformułowanie to przybiera wiele znaczeń, w zależności od sytuacji, więc tak naprawdę nie jest do końca zrozumiałe. A może żadne działanie nigdy nie miało zostać podjęte
Na początku więc wyjaśnijmy, co w ogóle oznacza „zrównoważony rozwój”. Najbardziej podstawowa definicja mówi o wykorzystywaniu zasobów w taki sposób, aby nie ograniczało to możliwości przyszłych pokoleń do zaspokajania swoich potrzeb. Co więcej, aby zrównoważony rozwój został osiągnięty, należy uwzględnić trzy niezbędne elementy:
- zabezpieczenie środowiska naturalnego, czyli ekologia i ochrona natury,
- szeroko pojęty rozwój gospodarczy, nie tylko na polu ochrony środowiska, ale także nowych technologii czy nauki
- inkluzja społeczna, inaczej integracja lub współpraca.
Ale co tak naprawdę oznacza to w praktyce?
Pierwsze skojarzenie - zasoby naturalne, odnawialne i nieodnawialne, takie, jak energia wiatru lub słońca czy węgiel kamienny i brunatny. Ta strona zrównoważonego rozwoju jest oczywiście znacząca, ale siła decyzyjna w tym przypadku leży głównie po stronie państw i rządów.
Nie oznacza to jednak, że my jako obywatele, nie musimy przejmować się tym tematem. Wręcz przeciwnie! Założenie, że nasze czynności nie mają żadnego wpływu jest nie tylko błędne, ale też niestety szkodliwe, bo często skutkuje ignorancją w tematach ekologii lub pozbywania się poczucia odpowiedzialności. To, jak dużo mogą zdziałać zwykli obywatele, pokazuje na przykład sytuacja z plastikowymi słomkami. Przypomnijmy sobie, jak kilka lat temu ogromne firmy (Starbucks, McDonald’s) zaczęły masowo zmieniać materiał wykonania na bardziej ekologiczny - na papier. Nie łudźmy się, że stało się tak z ich dobrej woli lub nagłej zmiany strategii na prośrodowiskową. Przyczynili się do tego konsumenci, którzy zrozumieli, jak szkodliwe mogą być plastikowe słomki i po prostu przestali z nich korzystać. Presja oddolna może w istocie zdziałać cuda i pokazuje, że decyzje pojedynczych osób mają ogromne znaczenie, nawet jeśli efekty nie są widoczne od razu.
Wracając do sposobów pozyskiwania energii - to nie wszystko, bo zrównoważony rozwój przejawia się także w wielu innych obszarach.
Najlepszym dowodem na to jest dokument „17 Celów Zrównoważonego Rozwoju”, stworzony przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) w 2015 r. Warto się z nim zapoznać: https://sdgs.un.org/goals
Zawiera on założenia, zadania i cele, które powinny zostać spełnione do 2030 r. W przypadku niektórych z nich jest to całkowicie wykonalne, a przynajmniej prawdopodobne, ale jeśli chodzi o inne, może minąć jeszcze bardzo dużo czasu, zanim zostaną w pełni spełnione. Zostały jednak po coś sformułowane, a ich największą zaletą jest doprecyzowanie i dokładne opisanie obszarów, które muszą zostać udoskonalone w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.
Kilka przykładowych celów to:
- nr 4 - Dobra jakość edukacji - w tym punkcie ONZ chce zapewnić globalną i równą edukację dla każdego. Uświadamia także o życiowych możliwościach zawodowych wynikających właśnie z odpowiedniego kształcenia
- nr 7 - Dostępna i czysta energia - organizacja proponuje zapewnienie szerokiego dostępu do nowoczesnych i tanich usług powiązanych z energią. Co więcej, do 2030 roku, przewidziane jest zwiększenie ilości energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych.
- nr 12 - Odpowiedzialna produkcja i konsumpcja - cel ten zakłada zmniejszenie marnowanej żywności o 50%, a także ograniczenie jej strat podczas procesów produkcji.
Ilość celów pokazuje, jak wiele czynników odgrywa ważną rolę w zrównoważonym rozwoju lub jest jego warunkiem.
Ostatnim ważnym punktem jest spowolnienie tempa generowania odpadów przy zastosowaniu recyklingu, redukcji oraz prewencji. Ta koncepcja oryginalnie brzmi „Reduce, Reuse, Recycle, Refuse and Rethink”, czyli inaczej 5R. Tych pięć prostych słów to wyszczególnienie akcji, które zbliżają nas do zrównoważonego rozwoju poprzez zmianę codziennych nawyków na te bardziej przemyślane i ekologiczne.
Kolejność także nie jest przypadkowa, ponieważ najważniejsze to ograniczyć lub zmniejszyć (reduce) np. konsumpcję, a dopiero później wykorzystać ponownie (reuse) lub poddać recyklingowi. Ważne są także dwa ostatnie słowa, czyli odmawiać (refuse) oraz przemyśleć (rethink), bo odnoszą się bardziej do zmiany nastawienia, równie istotnego, co konkretne działania.
Kolejnym aspektem, kluczowym do zrozumienia idei zrównoważonego rozwoju jest klimat, a właściwie - zmiany klimatyczne. Wiemy już, że są faktem, a nie złowrogą przyszłością i możemy je obserwować każdego dnia, poprzez na przykład anomalie pogodowe takie, jak tornada czy huragany występujące w miejscach, gdzie nigdy wcześniej ich nie było. To one są powodem tzw. „migracji klimatycznych”, czyli przesiedlania się ludności z miejsc niezdatnych do życia, spowodowanych np. długotrwałymi suszami.
Zrównoważony rozwój zakłada działania na dwóch polach, jeśli chodzi o zmiany klimatyczne - przede wszystkim przeciwdziałanie tym, które mogą pojawić się w najbliższej przyszłości, a także zaaklimatyzowanie się do zmian, które niestety stały się częścią naszego życia. Co więcej, musi nastąpić przemiana, jeśli chodzi o nastawienie do ekologicznych rozwiązań. Musimy zrozumieć, że mimo iż pojedynczy koszt jest większy (jak na przykład fotowoltaika), to patrząc w przyszłość oraz na środowisko - opłaca się to dużo bardziej. To, że ogrzewanie domu węglem jest jednorazowo tańsze, nie oznacza, że jest to dobry wybór! I pod względem ekonomicznym i ekologicznym…
Temat równomiernego wzrostu staje się coraz większą częścią naszego życia, mówi się o nim powszechnie, a firmy (takie, jak Mercedes-Benz, bank Santander, marka odzieżowa Stella McCartney lub Amazon, gdzie powstał osobny dział w firmie poświęcony rozwojowi) regularnie wykorzystują Cele Zrównoważonego Rozwoju, jako myśl przewodnią różnych projektów czy kampanii.
W Polsce to m.in.:
„Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2022”,
„Edukacj@ w społeczeństwie cyfrowym”,
“Woda dla Rolnictwa”.
Takie działania są bardzo cenne, bo w zrównoważonym rozwoju chodzi o współpracę i balans. Prawda jednak jest taka, że akcje służące przeciwdziałaniu są pomijane lub po prostu wydają się zbyt trudne do przeprowadzenia. A to one mają największe znaczenie, bo dają nam szansę na zahamowanie zmian klimatycznych. I nadzieję, że da się to zrobi
Każdy z nas może dać coś od siebie, poprzez wzmożoną edukację, stawianie celów rządzącym, trend konsumencki, modę i presję społeczną, aby cel zrównoważonego rozwoju został osiągnięty oraz aby kolejne pokolenia nie musiały borykać się z problemami jeszcze większymi, niż teraz.
